Opinie: Verkooppraktijken werpen smet op blazoen van IT

• dat over intelligence spreekt als het gaat om het vergaren van informatie over aanbestedingen of aanbestedingen in spé die niet bedoeld was voor de leveranciers,
• dat in kaart brengt welke potentiële beslissers wel, en welke niet gunstig gestemd zijn over Ordina,
• dat uitnodigingen voor sportevenementen en partijtjes op de golfbaan verzendt naar belangrijke relaties bij de overheid,
• dat niet schroomt in ieder geval in één geval zo’n persoon per helicopter in te vliegen, dat in een ander geval een beslissing om niet met een bedrijf in zee te gaan terug wil draaien omdat dat bedrijf van een partner van een belangrijke relatie bij de overheid is,

het was allemaal niet fraai.

Suggestie van een wijdverbreider probleem

De vraag die dat dan oproept is, of dit alleen een probleem bij Ordina was, en alleen in de periode 2005 tot 2010 – waar Zembla een e-mailbestand van in handen had gekregen. Die vraag is bij gebrek aan gegevens niet te beantwoorden. Maar de uitzending van Zembla bevatte wel degelijk de suggestie dat Ordina in het masseren van potentiële opdrachtgevers niet alleen stond.

Uit de mailwisseling had de redactie weten op te diepen dat betrokken Ordina’ers worstelden met het feit dat buitenlandse concurrenten met vestigingen in Nederland, relaties makkelijker konden uitnodigen voor leuke evenementen. Kon Ordina niet een golfuitje in Schotland organiseren, met ’s ochtends iets inhoudelijks, zodat de genodigden deelname konden verantwoorden? Zo’n discussie bewijst op zich niet dat andere bedrijven zich schuldig maakten aan ‘smeren en fêteren’. Maar het wijst er wel op dat genoemde medewerkers van Ordina dat idee wel hadden.

Het tonen van de eerste reactie van voorzitter Bart Hogendoorn van Nederland ICT hielp ook niet om het idee te verdrijven dat Ordina niet het enige bedrijf is waar vraagtekens bij de verkooppraktijken zijn te zetten. Zembla lieten beelden zien die Computable had gemaakt bij de uitreiking van de Computable Awards, vlak na de eerste uitzending van Zembla over de verkooppraktijken bij Ordina. Ordina werd op dat Computable-gala uitgeroepen tot ICT-dienstverlener van het jaar 2014. ‘Buitengewoon pretentieuze’ berichtgeving en ‘laster richting Ordina’ waren woorden die Hoogendoorn bij die gelegenheid in de mond nam. ‘Wees voorzichtig, denk na hoe je communiceert, met name met de overheid’, zei Hoogendoorn. Om daaraan toe te voegen dat je bij iedereen in de zaal wel iets zou vinden dat vragen oproept als je de laatste duizend mailtjes in hun mailbox door zou spitten.

Nederland ICT pleit voor integer ondernemerschap

De reactie van Nederland ICT tegenover Zembla hielp niet echt om dat beeld weg te poetsen. Hogendoorn wilde kennelijk niet voor de camera verschijnen. In een schriftelijke reactie onderstreepte hij wel dat zijn woorden juist bedoeld waren als waarschuwing om ook in vertrouwelijke e-mailwisselingen zuiver te blijven communiceren. Iedere vorm van niet integer gedrag is onacceptabel; betrokkenen moeten er op letten dat ze niet alleen in gedrag, maar ook in woord integer moeten blijven, is samengevat zijn boodschap. Maar het was sterker geweest als hij die boodschap 'in persoon' had uitgesproken voor de camera van Zembla. Hogendoorn nam in zijn schriftelijke reactie ook geen afstand van zijn aantijgingen ‘pretentieus’ en ‘laster richting Ordina’, waarmee hij op het Computable-gala de toon zette. Of het moest zijn dat Zembla die excuses niet getoond heeft.

De vorige directeur van Nederland ICT, Peter van Schelven, was in zijn reactie iets eerlijker met: “Het programma heeft een waardevolle bijdrage geleverd aan het blootleggen van kwalijke elementen”, zegt Van Schelven. Maar ook hij wijst dan al snel op de verantwoordelijkheid van de overheid zelf, en met name op de gebrekkigheid van de aanbestedingsregels – die het mogelijk maken aanbestedingen richting een bepaalde leverancier te schrijven.

Verantwoord ondernemerschap in het geding

Van Schelven heeft zeker een punt. De vraag blijft dan wel of je geen medeverantwoordelijkheid draagt, als je onbeschroomd gebruik maakt van de zwakheid van anderen c.q. de gaten in de regels. Ik denk dat de ICT-branche zich eens goed zou moeten bezinnen op die vraag. Verantwoord ondernemerschap is niet voor niets een belangrijk thema in ondernemersland geworden. Het heeft direct effect op je relatie met klanten en leveranciers, maar zeker ook op de aantrekkingskracht van je branche op (toekomstige) werknemers. In een branche die al jaren zegt te zuchten onder gebrek aan aanbod, is dat geen factor om over het hoofd te zien.

Of het ook echt gaat gebeuren, die bezinning? Ik ben er niet helemaal gerust op. De reactie van Nederland ICT laat dat in het midden. En Ordina is daar ook niet duidelijk in. Het wilde niet reageren tijdens de uitzending, maar begin deze week liet het in een persbericht wel weten dat bij extern onderzoek in één geval een duidelijke aanwijzing voor een mogelijke onregelmatigheid was gevonden. De impliciete boodschap: 7 andere kwesties die onderzocht zijn, bleken toch geen kwestie. Algemeen directeur Stépan Breedveld onderstreepte dat nog eens met de opmerking dat geen aanwijzingen zijn gevonden van structurele onregelmatigheden bij Ordina.

Het is maar wat je structureel wilt noemen, natuurlijk. Maar de ethische aspecten van de omgang met potentiële opdrachtgevers zouden zeker structureel aandacht verdienen binnen Ordina, maar ook binnen de branche als geheel. Want als je de aandacht laat verslappen, liggen misstappen op de loer.

De uitzending Wie is de mol? deel 2 van Zembla is te zien op Uitzending gemist.